Historia

Literat. Jak Antoni Słonimski zaraził się poezją

Ostatnia aktualizacja: 15.11.2024 05:45
"Złapałem poezję i literaturę, jak łapie się katar czy grypę" - napisał kiedyś Antoni Słonimski. 15 listopada mija 129. rocznica urodzin poety, który wcale nie miał być poetą.

Efekt "Sowizdrzała"

Urodził się w 15 listopada 1895 roku w Warszawie w rodzinie pochodzenia żydowskiego. Na studia wybrał się do warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, gdzie do 1917 roku uczył się rysunku i malarstwa. Po latach Słonimski wspominał, że instytucja ta "przyciągała ludzi o niezdecydowanych aspiracjach artystycznych".


Posłuchaj
11:40 spotkanie z antonim słonimskim.mp3 Antoni Słonimski o pisaniu wspomnień i o początkach działalności literackiej(PR, 19.04.1972)

 

– Nie było przecież szkół dla literatów – zauważył poeta w wywiadzie dla Polskiego Radia w 1972 roku.

olimpijczycy sztuka i literatura 1200.jpg
Olimpijskie medale dla polskich pisarzy i artystów

– Skończyłem Szkołę Sztuk Pięknych, miałem wystawę własną w Zachęcie, prowadziłem tam parę kursów i... odszedłem od tego po prostu – opowiadał twórca, dodając, że później w młodzieńczej decyzji utwierdziła go jeszcze konkurencja w postaci jego żony. Była nią malarka i graficzka Janina Konarska, zdobywczyni srebrnego medalu w Olimpijskim Konkursie Sztuki i Literatury w 1932 roku w Los Angeles. Za Antoniego Słonimskiego wyszła w 1934 roku.


Posłuchaj
04:24 Antoni Słonimski.mp3 Antoni Słonimski - artysta międzywojennej Warszawy (PR, 24.10.2018)

 

22:33 słonimski.mp3 Z Joanną Kuciel-Frydryszak o nowo wydanej biografii Antoniego Słonimskiego rozmawia Dorota Gacek. (PR, 17.05.2012)

 

20:04 tyg.lit.mp3 Iwona Smolka rozmawia z Tomaszem Burkiem i Piotrem Matywieckim o książce Joanny Kuciel-Frydryszak: "Słonimski. Heretyk na ambonie" (PR, 13.06.2012)

 

12:11 Dwójka Wybieram Dwójkę 27.07.2016 słonimski.mp3 Z Tomaszem Lerskim o jego książce "Warszawa Antoniego Słonimskiego. Portret miasta w zwierciadle literatury" rozmawia Dorota Gacek (PR, 27.07.2016)

 

Do porzucenia sztuk plastycznych na rzecz literatury przyczyniła się także praca w redagowanym przez Władysława Nawrockiego tygodniku satyrycznym "Sowizdrzał", gdzie Antoni Słonimski tworzył ilustracje. – Robiłem rysunki i podpisy pod nimi. Te podpisy podobały się bardzo Nawrockiemu, który powoli zaczął mi podsuwać rysunki kolegów, bym pod nimi robił to samo. Stopniowo robiłem coraz więcej podpisów, a coraz mniej rysunków – mówił artysta.

Poeci w mleczarni

Julian Tuwim_663x364.jpg
Posłuchaj! Julian Tuwim recytuje: "Czy pamiętasz, jak z tobą tańczyłem walca"

W 1918 roku Antoni Słonimski, wspólnie z Janem Lechoniem i Julianem Tuwimem, a także z malarzami Kamilem Witkowskim i Aleksandrem Świdwińskim zaproponowali Karolowi Życkiemu, właścicielowi mleczarni przy Nowym Świecie, urządzenie w jego lokalu kawiarni poetów Pod Pikadorem. – Interes nie bardzo mu szedł, więc nie ryzykował. Powiedział: "świetnie, róbcie, co chcecie, konsumpcja dla mnie, a wejście dla was". Było, zdaje się, pięć marek za wejście. No, i to od razu chwyciło – wspominał Słonimski.


Posłuchaj
05:35 antoni słonimski - _pikador BBC.mp3 Antoni Słonimski opowiada o powstaniu kawiarni Pod Pikadorem. (BBC, 1970)

 

18:23 kawiarnia _pod pikadorem - gawęda Tadeusza Raabego, PR 2 1972.mp3 Gawęda Tadeusza Raabego, przyjaciela szkolnego Antoniego Słonimskiego, o okolicznościach powstania kawiarni Pod Pikadorem. (3.02.1973)

 

Występy młodych poetów w kawiarni były początkiem słynnej grupy literackiej Skamander, której trzon, oprócz Słonimskiego, Lechonia i Tuwima stanowili Kazimierz Wierzyński i Jarosław Iwaszkiewicz. Skamander, wraz ze skupionymi wokół niego innymi twórcami, działał - z przerwami i rozmaitymi przegrupowaniami - aż do wybuchu II wojny światowej.

W nowej Polsce

W 1939 roku Słonimski wyjechał najpierw do Paryża, a potem do Londynu. Aktywnie uczestniczył w życiu literackim polskiej emigracji. Napisał słynny "Alarm". Do Polski na stałe wrócił w 1951 roku. Po początkowych próbach lawirowania w warunkach nowego systemu politycznego poeta zaczął sympatyzować z kręgami krytycznymi wobec komunizmu, za co spotykało go coraz więcej nieprzyjemności ze strony władz.

Antoni Słonimski w archiwach Radia Wolna Europa. Posłuchaj! >>>

marzec'68_663x364.jpg
Marzec 1968. Serwis specjalny

W kolejnych latach stał się jednym z głównych działaczy opozycji demokratycznej. 14 marca 1964 r.  złożył w Urzędzie Rady Ministrów dwuzdaniowy list protestacyjny przeciw cenzurze, który później określano, z powodu liczby sygnatariuszy, jako "List 34".


Posłuchaj
54:42 11.03.2014 list.mp3 "List 34" jak rosyjska ruletka (PR, 11.03.2014)

 

24:05 Memoriał 59 - Fakty, wydarzenia, opinie.mp3 Memoriał 59 - informacja o proteście środowisk niezależnych przeciw zapisom o kierowniczej roli partii i wiecznym sojuszu z ZSRR. Aud. Rozgłośni Polskiej RWE z cyklu "Fakty, wydarzenia, opinie" (RWE, 8.02.1976 r)

 

Cztery lata później krytykował władze za działania związane z marcem 1968 roku. W 1975 roku podpisał "Memoriał 59" i "List 14" w proteście przeciw planowanym zmianom w konstytucji PRL. Komuniści byli wściekli. Książki Słonimskiego objęto zakazem cenzorskim. Na fali antysemickiej nagonki Władysław Gomułka upominał go publicznie: "niech pan się zastanowi, kim pan jest".

Antoni Słonimski zmarł 4 lipca 1976 roku w Warszawie w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym.

mc

Czytaj także

Kazimierz Wierzyński: nie mam karabinów, mam tylko słowo. Posłuchaj głosu poety

Ostatnia aktualizacja: 27.08.2024 05:50
– Po demobilizacji zdałem sobie sprawę, że jako przyszłość moją wybieram poezję, dziś wolno mi powiedzieć, że poświęciłem jej życie – mówił Kazimierz Wierzyński. – Niezależnie od tego, czy przez to dokonałem czegokolwiek, czuję się z mego wyboru szczęśliwy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Skamander. Radość wolności, manifestacja młodości

Ostatnia aktualizacja: 06.12.2024 05:50
- Skamandryci wymietli swoich poprzedników, wymietli starą poezję Młodej Polski, która się już wyczerpała - mówił o grupie poetyckiej, której powstanie zbiegło się z odzyskaniem przez Polskę niepodległości dr Marek Gumkowski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jarosław Iwaszkiewicz - długie i barwne życie poety i prozaika

Ostatnia aktualizacja: 02.03.2021 05:48
- To jest człowiek, który właściwie nawet długie opowiadania całkowicie miał w głowie i sam proces pisania to już tylko wewnętrzne dyktando. Pierwszy brulion jest zarazem ostatnim - mówił o metodzie pracy Iwaszkiewicza poeta Roman Kołoniecki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Lechoń: tragiczny los skamandryty. Nagrania poety [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 08.06.2024 05:55
"A wiosną - niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę" - pisał poeta w 1920 roku, postulując zerwanie z martyrologią. Nie wiedział wówczas, że za niespełna dwie dekady los zdecyduje, że wiosen zobaczy jeszcze wiele, lecz Polski już nigdy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Wiersze Lechonia brzmiały jak dzwony rezurekcyjne"

Ostatnia aktualizacja: 06.06.2016 14:00
– Uderzyła mnie inteligencja Lechonia, pełna intuicji, dowcipu i blasku. Reszty dokonały wiersze – mówił w archiwalnym nagraniu Kazimierz Wierzyński, poeta ze Skamandra.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jarosław Iwaszkiewicz i jego gra z władzami PRL

Ostatnia aktualizacja: 27.02.2017 11:20
Z pozoru autor "Panien z Wilka" może być uznany za człowieka, który "zaprzedał duszę reżimowi" - po wojnie stanął na czele Związku Literatów Polskich, był też posłem przez siedem kadencji. Prawda o prozaiku i poecie jest jednak bardziej skomplikowana.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wierzyński i Lechoń. Gorzkie listy poetów na emigracji

Ostatnia aktualizacja: 07.06.2017 18:00
- Ton tych listów jest depresyjny i pesymistyczny, ale jest też ogromna masa humoru, dowcipów językowych, absurdalnych sytuacji, w których bawili po skamandrycku - o korespondencji dwóch wielkich potetów, prowadzonej w latach 1941-1956 opowiadała w Dwójce Beata Dorosz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kazimierza Wierzyńskiego "Pamiętnik poety"

Ostatnia aktualizacja: 15.02.2019 09:30
13 lutego 1969 roku w Londynie zmarł poeta, członek grupy poetyckiej "Skamander", prozaik, eseista, dziennikarz, autor książki biograficznej o Chopinie. W 50.rocznicę śmierci pisarza przypomnieliśmy fragmenty jego gawęd wygłaszanych na początku lat 60-tych w Radiu Wolna Europa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Olimpijskie medale dla polskich pisarzy i artystów

Ostatnia aktualizacja: 22.07.2021 05:55
Olimpijskie Konkursy Sztuki i Literatury odbyły się siedmiokrotnie w latach 1912-1948. Polscy twórcy zdobyli w nich osiem medali. Wszystko zaczęło się w 1928 roku od złota dla poety Kazimierza Wierzyńskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Leopold Staff. Wciąż inny, zawsze aktualny. Archiwalne nagrania poety [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 31.05.2024 05:50
Jeden z najwybitniejszych poetów XX wieku zmarł 31 maja 1957 roku. Należał aż do trzech epok polskiej literatury. "Zmienność Staffa wprawiała współczesnych w zakłopotanie, ponieważ prawie zawsze był aktualny; a przy samym końcu życia, po drugiej wojnie światowej, znalazł się pod wpływem bardzo młodych poetów" - pisał o poecie Czesław Miłosz.
rozwiń zwiń